Ecologische woning Steenwijk

SOLVIR Ingenieursbureau, Ir. J. Husslage, 28-02-2008

Beschrijving project Ecowoning Solvir-Steenwijk, Het Bolwerk 41;

Bijlage 2 bij Inschrijfformulier_NET-Trofee_2008_Solvir.Steenwijk

1. Algemeen

De doelstelling van het project is het ontwerp, de realisatie en de demonstratie van een woon/werkgebouw dat een voorbeeld zal zijn voor talloze toekomstige bouwprojecten, waarbij in alle fasen van ontwerp, bouw, gebruik, demontage en hergebruik, gesproken kan worden van ecologisch verantwoorde aktiviteiten.

Uitgangspunten hierbij zijn in alle fasen:  minder dan 10% belasting van het milieu ten opzichte van de milieubelasting van de huidige gemiddelde nieuwbouwwoning bij een gemiddeld bewonersgedrag. Dit betreffende:  het gebruik van fossiele brandstoffen,  het gebruik van schaarse grondstoffen en schadelijke stoffen, de lozing van afvalstoffen, en het gebruik van de openbare waterleiding.

Verder is het project gericht op: lage kosten in alle fasen, vrijheid in architectonische

vormgeving en keuzen van materialen, en een hoge mate van doelmatigheid, veiligheid en eenvoud in onderhoud.

Voor een globale indruk van het resultaat van het ontwerpproces m.b.t. architectuur, functionaliteit en detaillering verwijs ik u graag naar de site: www.solvir.wordpress.com waar u doorklikt naar Onderwerp: Bouwprincipes; Items: Jan Husslage’s ecologische meesterwerk, Milieu-aspecten, en Ontwerptekeningen en -keuzen.

En tevens naar de items in Onderwerp:  Foto’s 2004/2008

Betrokken partijen:
Ontwerp, techniek en bouw: Solvir Ingenieursbureau, ir. Jan Husslage, Steenwijk, Architectonische details: architect ir. Johan Kunz, Amersfoort,                                 Adviezen: Milieukundig Onderzoek- en Ontwerpbureau Boom S/I, ir. Ernest Israels, Delft

Budget: 20.000 Euro voor materiaalkosten en 6 manjaar voor ontwerp en realisatie van het prototype. Bouwkosten volgens offerte houtskeletbouwbedrijf: 300.000 Euro

Bouwperiode:  21 juni 2004 tot najaar 2008.  In 2008 is de installatie gepland van het zonnecollectordak op het gehele zuidoost-dakvlak, de afbouw van de serre en de bouw van de termische massawand, kachelfornuis en schoorstenen.
2. Energiebesparingsresultaat

Verwacht wordt dat de doelstellingen genoemd in paragraaf 1 zullen worden gehaald. Het energiegebruik, betrokken van fossiele brandstoffen, zal minder dan 10% zijn ten opzichte dat van de huidige gemiddelde nieuwbouwwoning bij een gemiddeld bewonersgedrag.

Inzake energiegebruik in de bouwfase:

• Het aantal transporten met vrachtauto’s was uiterst minimaal en de afstanden waren beperkt tot in de nabije regio. Aan bouwafval waren er slechts restjes plastic, die in vijf vuiniszakken pasten, zodat het bouwafval geen energiegebruik opleverde.
• Alle bouwwerkzaamheden zijn uitgevoerd met handkracht aangevuld met lichte elektrische machines, die werkten op een set van 500 Wp aan zonnepanelen, aangevuld met 150 kwh elektriciteit uit het openbare net.
• Het energieverbruik bij de winning en productie van de bouwmaterialen was uiterst laag. Dit was mogelijk door de keuze van de materialen en de uiterst lichte constructie (veel m3 bouwvolume per kg materiaal). Grotendeels zijn hergebruikte materialen toegepast: puingranulaat, stoeptegels, betonstenen, balkhout, vloerdelen, MDF-plaat, spaanplaat, polystyreenplaat, polyetyleenfolie, kunststof vloervilt, riolering- en elektrabuizen, elektrische installatie, hang- en sluitwerk, kranen, sanitair, glasruiten, enz. Daarnaast is toegepast: larixhout uit nabije bossen, lokaal zand en grond (vegetatiedak), leem (stucwerk), kookverf van tarwe, kalk en kleuraarden, cement, multiplex, gipsplaat, glaswol, spijkers, schroeven en HR++glas (in de verblijfsvertrekken).
• De fundering is er een zonder heipalen of betonijzer, gemaakt van lokaal voorhanden puingranulaat met slechts 10% cement.

Inzake energiegebruik in de gebruiksfase:

• Gedurende ruim een jaar is praktijkervaring opgedaan mbt. het thermische gedrag van het gebouw met de variant voor bijverwarming met houtkachels. Hierbij was nog niet ZO-dakvlak uitgevoerd als zonnecollector, maar wel met drie grote vensters voor opname van passieve zonne-energie. De serre en de massawand op begane rond waren ook nog niet gereed.  Dankzij de thermische compartimentering en de ongeisoleerde NO-helft van het gebouw, bleken er alleen op de eerste verdieping ZO-zijde enige uren van temperatuuroverschrijding (>25 C) voor te komen.
• Op zonnige dagen warmen de verblijfsvertrekken (aan de ZO-zijde) ‘s-morgens snel op en de warmte gaat slechts langzaam verloren, ondanks de (nu) nog geringe thermische massa. Op de begane grond zal nog de drie ton zware schoorsteenwand worden gebouwd en het houtkachelfornuis.  De verblijfsvertrekken zijn bijverwarmd met twee houtkachels. De benodigde hoeveelheid brandstof per etmaal, tijdens zwaar bewolkte en koude dagen, bleek goed in overeenstemming met de berekeningen te zijn. De innovatieve schoorstenen van stalen kokers en glasfoamplaten voor warmteterugwinning zullen nog worden gebouwd.
• Tot op heden (maart 2008) is slechts de elektrische opbrengst gebruikt van 500 Wp aan zonnepanelen, aangevuld met minder dan 1 kWh per dag uit het net (hoofdzakelijk voor koken). Het is de bedoeling om in 2008 1600 Wp aan PV-panelen bij te plaatsen, opdat er  netto elektriciteit zal worden geleverd aan het net.
• De variant voor bijverwarming middels warmtepompen met gebruik van thermische energie uit grondwater en de lucht van het collectordak zal t.z.t. worden geinstalleerd.

Voor aanvullende informatie verwijs ik u graag naar de site: www.solvir.wordpress.com; Onderwerp: Bouwprincipes; Items: Jan Husslage’s ecologische meesterwerk, Milieu-aspecten, en Ontwerptekeningen en -keuzen

3. Ondernemerschap

Aan de ontwikkeling van dit project ligt ruim 30 jaar studie en ervaring ten grondslag van Jan Husslage op o.a. de terreinen van bouwfysica, constructie, sociale en organisatorische factoren bij de realisatie van ecoclusters, ecologische systemen, en

duurzame energiesystemen.

Dit project excelleert (helaas) inzake de inspanningen die nodig waren om het project te realiseren, waarbij er grote onzekerheden waren en er veel risico moest worden genomen, met mogelijk desastreuse weerstanden vanuit de lokale overheid en een kleine groep van buren rond de ecologische woning te Steenwijk.

Het resultaat is nu bekroond met zeer veel lovende woorden van minister Cramer, de Rijksbouwmeester en talloze architecten, milieudeskundigen, ondernemers en particulieren.

Zeer veel over dit alles vindt u op de site:  www.solvir.wordpress.com; o.a. in de onderwerpen:

• Actuele Inleiding,
• Wie is Jan Husslage,
• Ingenieursbureau Solvir,
• Achtergrondinformatie (lees als eerste het item: Chronologische toedracht 2000/2006)

4. Herhaalbaarheid

De argumenten, waarom dit project vele aanknopingspunten omvat voor navolging op grote schaal, zullen u na bestudering van de voorgaande paragrafen en de informatie op de site (met ook de honderden petities, protesten, reakties, publicaties en RTV-uitzendingen) wel duidelijk zijn. Overduidelijk is ook de alarmerende waarschuwing die het project heeft opgeroepen bij navolging: voor de realisatie van verregaand innovatieve woonclusters is het noodzakelijk dat de lokale overheid competent is voor een zorgvuldige begeleiding gedurende het gehele lange traject van planvorming tot uitgestabiliseerde bewoning. Bijscholingscursussen voor betrokken ambtenaren dienen te worden georganiseerd.

Met name nu in een tijd, waarin grote veranderingen nodig zijn in het leef- en consumptiepatroon, is het nodig om mensen te belonen voor een meer milieuvriendelijke levensstijl. Het project van Solvir spreekt zeer tot de verbeelding van het publiek, vooral door zijn vrije vormgeving en de opzettelijke materiaalkeuze en detaillering die dichter staat bij wat in de natuur normaal is. Het project (zoals het bedoeld was in een grotere samenhang) roept op om aandacht voor de prikkels die mensen behoeven om nieuwe wegen in te slaan naar duurzaamheid. Belangrijke prikkels daartoe vloeien voort uit het vieren van de teugels van de overheid ten aanzien van betutteling van burgers: Geef mensen meer de gelegenheid voor realisatie van eigen ideeen over hun nieuwe woning, werkplaats en leefomgeving. Beperk het keurslijf van regelgeving, voorzover die niet relevant is voor de belasting van het milieu.  Geef goede voorlichting op basis waarvan mensen kunnen kiezen voor meer milieuvriendelijke alternatieven, en waarbij hen een beloning voor ogen staat in de zin van: lagere kosten, uitleven van eigen creativiteit, sociale waardering, verhoogd zelfrespect, meer vrije tijd, betere fysieke en geestelijke gezondheid.

5. Innovativiteit

In het project zijn vele aspecten met een vernieuwend karakter verwerkt:

• de kwalitatief en economisch succesvolle toepassing van grotendeels hergebruikte materialen en hout van hoge kwaliteit uit lokale bossen.
• de ontwikkeling van een fundering van 90% puingranulaat, die bovendien is samengesteld
• uit na sloop te hergebruiken segmenten.
• de ontwikkeling van een functionele, economische, en simpel te demonteren vloerconstructie voor de begane grond. Direkt op de grond ligt geperforeerd PE-folie, daar op PS-schuimplaten, twee lagen MDF (overnaads) en daarop vloerdelen of laminaat.
• de thermische compartimentering van elke afzonderlijke verblijfszone, waardoor het energiegebruik voor klimatisering kan worden beperkt door de voortdurende keuzevrijheid van de bewoners ten aanzien van welke zones men wil verwarmen ofwel koelen.
• de keuze voor grotendeels niet-geclimatiseerde ruimtes in het gebouw, waardoor de m3-prijs, de hoeveelheden bouwmaterialen, en het energiegebruik sterk kunnen worden gereduceerd.
• de ontwikkeling een zeer economisch zonnecolletordak op basis van een tuinbouwglasdek voor opwarming van lucht, welke direkt ofwel via een warmtepomp toegevoerd kan worden in de woning.
• de ontwikkeling van een vegetatiedak van een dunne PE-folie en verder uitsluitend hergebruikte materialen, die volop beschikbaar zijn (vloer tapijten, stoeptegels en grond).
• de toepassing van de bolle buitenste schaaldelen van bomen voor de visuele afdekking van hellende daken (of wanden). Waterafvoer vindt plaats door er onder aangebracht PE- folie. De bolle schalen blijken een langere levensduur te hebben dan vlakke schaaldelen, tgv. een andere vochthuishouding.
• de ontwikkeling van rookkanaalsystemen voor houtkachels met een hoogrendement warmteterugwinning.
• de benutting van de koelcapaciteit van de ongeisoleerde vloer van de noordelijke helft van de woning.
• de ontwikkeling van een unieke kapconstructie zonder hinderlijke schoren en met een minimaal gewicht aan constructiehout per m3 gerealiseerde inhoud.
• het ontwerp van een uiterst functionele brede dakgoot/omloop, ten behoeve van eenvoudige en veilige bereikbaarheid voor onderhoud van het dak, welke tevens een ruim overstek biedt, hetgeen gunstig is voor behoud van de houten gevelbekleding, ramen en deuren.
• het ontwerp van de visueel half open vliering, die uitnodigt tot veel meer gebruiksfunkties, dan men in Nederland gewend is.
• elektriciteitsvoorziening: netto zelfvoorzienend dmv. photovoltaische panelen.
• watervoorziening: regenwater en grondwater naast slechts drinkwater uit de waterleiding.
• grijswater en urine: uitgieteren in humeuse bodemlagen in de tuin.
• faecalien: composteren onder laagje grond in de tuin en hergebruiken in de moestuin.
• afval: vrijwel geen, mits er geen PVC wordt aangeschaft. Hout, PE en PP kan schoon worden verbrand in een goede kachel op ca 800 graden en bij ruime zuurstoftoevoer. Andere materialen worden gescheiden voor rycycling.
• een voorbeeld van zelfwerkzaamheid, hetgeen mensen ervan bewust beoogt te maken, dat tot men tot veel meer in staat is, dan men gewoonlijk van zichzelf denkt. Ook wordt ermee getoond, dat men door zelfwerkzaamheid met beperkte financiele middelen een prima eigen woning kan realiseren, die na voltooing door zijn marktwaarde een zeer hoge beloning voor de geinvesteerde arbeidsuren oplevert.

—-o—-